Taşkale halısının geçmişi 17-18. yüzyıllara dayanır. Orta Asya’daki Kızıllar boyundan bir grup, Taşkale Köyüne yerleşerek bu halıyı dokuduğu için Taşkale Halısı, Kızıllar adıyla da bilinir. Taşkale Köyünün ekonomisinde ve kültüründe önemli bir yere sahiptir. Çeyiz sandıklarında yer alır ve ayrıca camilere armağan edilir. Bu âdet aracılığıyla camilerde halı koleksiyonları oluşmuştur. Taşkale Köyü dışında Karaman Müzesi, Konya Alaaddin Cami ve Hadim, Taşkent vb. gibi merkezlerde Taşkale Halısı çeşitlemeleri bulunur. Karamanoğlu Mehmetbey’in, Osmanlı Sultanı I. Murat’ı Balkanlar’da kazandığı başarıdan dolayı tebrik etmek için gönderdiği değerli armağanlar arasında Taşkale Halısı da vardır.

Taşkale Halısı; çift kenetleme düğüm tekniği ile 1 cm2 ’de 4 x 4 düğüm bulunacak şekilde Taşkale Köyünde dokunan %100 koyun yünü halı olup saçaklıdır. Bu düğüm coğrafi sınırda “kapalı düğüm” olarak da adlandırılır ve Gördes düğümü, Türk düğümü veya çift düğüm olarak da bilinir. Üretiminde kullanılan ipler; her yıl 15 Mayısta kırkılan Karaman ırkı koyunun yününün, elde iğ ya da kirman ile eğirilmesi suretiyle elde edilir ve çile haline getirilip doğal malzemeler kullanılarak renklendirilir.

Taşkale Halısı, kilim, seccade ve yolluk olarak kullanılmak üzere üretilir. Standartlardan farklı olup ince uzun olarak dokunur. Eş olarak (birbirini tamamlar şekilde) dokunduğunda serildiği oda ya da yerin büyüklüğüne göre ikili olarak serilir. Yaygı (yer halısı) bu tip Taşkale Halısında desenler birbirini karşılar halde yapılmaktadır.

Taşkale Halısının Renk Karakteri: Coğrafi sınırda en çok kullanılan renk, “tetir” olarak isimlendirilen bordo renge yakın koyu kahverengi tonudur. Ceviz kabuğundan elde edilen bu rengin yanı sıra ceviz yaprağı kaynatılarak oluşturulan bej rengi de en çok kullanılan renkler arasındadır. 19. yüzyılda en çok kullanılan zemin rengi kırmızıdır. Bunu lacivert izler. Kırmızı renk halılarda zenginliği, saadeti ve sevinci; yeşil cenneti; mavi asalet ve ihtişamı; sarı kötülüklerden korunmayı ve siyah ise dünya sıkıntılarından arınmayı ifade eder. Tüm bu renklerin yanında kahverengi ve kül rengi de tonlarıyla birlikte yoğun olarak kullanılır. Kırmızı renk, kırmızı köklü (rubia tinctorum) bitkilerden elde edilir. Yılın özellikle sonbahar aylarında toprak altından kazılan kökler ile iplikler boyanır. Kırmızı ve lacivert ana renklerini beyaz, siyah, yeşil, sarı, mavi renkleriyle oluşturulmuş motifler tamamlar. Bir grupta kahverengi, yeşil, sarı bileşimleri dikkat çeker. 20. yüzyılda kırmızılar ağırlığını yitirmeye ve çok renkle kontrast yapılmaya başlanmıştır.

Taşkale Halısının Kompozisyonu: Taşkale Halısında stilize edilmiş bitkiler veya tasarlanmış bitkisel bezemeler, figürlü bezemelerle birlikte karışık bir üslûpla sergilenir. Dar tutulmuş veya bordürlerden geçiş yapılmış zeminlerle ya da dolgulanmış göbeklerle zemin ve bordür bağlantısı bir bütün olarak ele alınır. Taşkale Halısı, kompozisyon açısından 3 gruba ayrılır:

1-Mihraplı Halı: Özellikle seccade olarak kullanılacak halıda mihrap kullanılır.

2- Madalyonlu (Göbekli) Halı: Halının orta bölgesinde birbirinden bağımsız ancak iç süslemeleri aynı olan ve sayısı 2-6 arasında değişen dairesel görünümlü kompozisyon yapısına sahip halıdır.

3- Bölümlü (Şeritli) Halı: Özellikle cenazenin arkasından camiye serilmek üzere dokunan halıdır.

Taşkale Halısının Motif Grupları: Taşkale Hasında 40’tan fazla motif kullanılır. Motifler iki gruba ayrılır.

1- Geometrik Motifli Halı: Genellikle 6 ve 8 köşeli yıldızlar, dörtgenler, üçgenler, kare, ”S” ve ”T” motifli, çengeller, zikzak şekilleri en çok kullanılan geometrik şekillerdir.

2- Bitkisel Motifli Halı: Genellikle çiçek ve çiçek dallarından ibaret bir süsleme ihtiva eder. En çok kullanılan çiçekler; karanfil, zambak, gül, armut çiçeği ve sümbüldür.

Karaman İl Kültür ve Turizm Müdürülüğü tarafından bu coğrafi işaret, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında 06.09.2022 tarihinden itibaren korunmak üzere 30.01.2023 tarihinde tescil ettirilmiştir.

Karaman Valiliği